Χαράλαμπος Λυσή
Αντιπρόσωπος Warwick
01 Οκτωβρίου 2009 *
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης γεννήθηκε το 1922 στην Κωνσταντινούπολη και υπήρξε ένας πολύ μεγάλος Έλληνας
φιλόσοφος, οικονομολόγος, κοινωνιολόγος, ακαδημαϊκός και εκδότης. Από πολύ μικρή ηλικία ανέπτυξε
ενδιαφέρον για την πολιτική, και ιδιαίτερα τον μαρξισμό. Το 1941 μπήκε στο ΚΚΕ για να αποχωρήσει ένα χρόνο
αργότερα και να γίνει ενεργός τροτσκιστής. Για τον συγκεκριμένο λόγο εκδιώχθηκε από το ΚΚΕ αλλά και από τους
Γερμανούς. Άσκησε βαριά κριτική στις πρακτικές του Κομμουνιστικού κινήματος κατά την διάρκεια της κατοχής
και μετέπειτα του εμφυλίου.
Μένοντας μόνιμα στο Παρίσι ο Καστοριάδης ανάλαβε ιδιαίτερη δράση στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα εκδίδοντας
το περιοδικό Socialisme ou Barbarie (Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα), το οποίο εκδιδόταν από το 1949 μέχρι το
1966 και παρά τον περιορισμένο αριθμό αναγνωστών, υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για τα γεγονότα του Μάη
του 1968.
Ο Καστοριάδης είχε πάθος για κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα και δημιουργία. Με τους συνεργάτες του στο
περιοδικό ξεκίνησαν τα πρώτα χρόνια έκδοσης, διαλαλώντας ότι είναι άξιοι συνεχιστές της θεωρίας του Μαρξ. Με
το πέρασμα του χρόνου όμως, και ωριμάζοντας ιδεολογικά ο Καστοριάδης, ανέπτυξε αντι-μαρξιστικές ιδέες τις
οποίες και κράτησε μέχρι τον θάνατο του. Χαρακτηριστικά είχε αναφέρει: «ο Μαρξ είναι ένας αντιφατικός
διανοούμενος που από την μια μεριά προσφέρει ένα επαναστατικό στοιχείο στην σκέψη της κοινωνίας και από
την άλλη μεριά μένει δέσμιος των ιδεών του καπιταλιστικού κόσμου στον οποίο ζει και με αυτό τον τρόπο παίζει
τον δικό του ρόλο σε αυτό που θα ονομαστεί ο “εκφυλισμός” του οργανωμένου λαϊκού κινήματος». Η μετέπειτα
αντι-μαρξιστική γραμμή που ακολούθησε το περιοδικό ανάγκασε μερικά από τα μέλη και συνεκδότες του να
αποχωρήσουν.
Αν και διάφορα «αναρχικά» στοιχεία τον επικαλούνται, εντούτοις κατά την διάρκεια της ζωής του δεν έκτρεφε
καμία εκτίμηση απέναντι τους. Τα κύρια χαρακτηριστικά των πεποιθήσεων του Καστοριάδη απορρίπτουν την
θεωρία μιας άναρχης κοινωνίας, καθώς ο πυρήνας της φιλοσοφίας του είναι η αυτο-νομία, δηλαδή οι κοινωνίες να
φτιάχνουν από μόνες τους τους νόμους (να αυτο-νομούνται). Είναι υπερασπιστής του αρχαίου ελληνικού τρόπου
ζωής όπου οι ίδιοι οι δημότες έφτιαχναν τους νόμους στον δήμο τους και λόγω της αυτονομίας οι νόμοι
τηρούνταν.
Κατά την διάρκεια της ζωής του ανέφερε προφητικά ότι η μεγαλύτερη παγίδα για μία κοινωνία είναι να την κάνουν
να πιστέψει ότι οι νόμοι που την διέπουν δεν θεσπίζονται από την ίδια. Συγκεκριμένα, σήμερα λόγω της
παγκοσμιοποίησης, οι κοινωνίες χάνουν την αυτονομία τους, καθώς οι νόμοι τους θεσπίζονται σε παγκόσμιο
επίπεδο και από υπερεθνικές αρχές οι οποίες δεν είναι άμεσα υπόλογες σε αυτές.Ο Καστοριάδης είναι ένας φιλόσοφος ο οποίος πρέπει να μελετηθεί εις βάθος, καθώς ο καλπασμός του στυγνού
και απρόσωπου καπιταλισμού είναι πιθανόν να οφείλεται στην «νεκρή και θεωρητικο-κεντρική» αντίσταση (όπως
ο Καστοριάδης αναφέρει τον μαρξισμό). Χάνουν οι δυνάμεις της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της
δημιουργίας, πολύτιμους ανθρώπους που εισχωρούν σε μαρξιστικές και αναρχικές ιδεολογίες; Και πόσο επίκαιρο
είναι, στην εποχή της αχαλίνωτης οικονομικής και πολιτισμική παγκοσμιοποίησης, το κάλεσμα του Κορνήλιου
Καστοριάδη για αυτό-νομία;
* το άρθρο δημοσιεύθηκε στο “Προπύργιο”, 01/10/2009
