«Αργήσαμε να μπούμε στις λεπτομέρειες του φυλλαδίου. Εόκα; Ε-ό-κ-α. Προσπαθούσαμε να βρούμε ποιών λέξεων (χρυσών, τυχερών λέξεων) τ’ αρχικά έφτιαξαν αυτό τ’ όμορφο όνομα. Εόκα. Πού ήταν κρυμμένο τόσους αιώνες και περίμενε;»
Κώστας Μόντης

Ξημερώματα 1ης Απριλίου 1955. Ένας άνεμος μπολιασμένος από την μακραίωνη παράδοση εθνικών αγώνων ξεκινά να φυσά στο ταλαιπωρημένο νησί μας. Ένας άνεμος, ο οποίος θα σαγηνεύσει μικρούς και μεγάλους και θα τους ωθήσει να γράψουν μια από τις πιο χρυσές σελίδες στην ιστορία του γένους μας. Του Ελληνικού μας γένους. Τα Οκτωβριανά του 1931, τα Ενωτικά Δημοψηφίσματα και κάθε λογής προσπάθεια του Κυπριακού Ελληνισμού να εκπληρώσει τους πόθους του για Λευτεριά και Ένωση παίρνουν πια τη μορφή του ένοπλου Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα. Το θάρρος, η τόλμη, ο ηρωισμός και η αυτοθυσία της κυπριακής λεβεντιάς έκαναν για ακόμα μια φορά πράξη το ιερό σύνθημα “Ελευθερία ή Θάνατος”. Μια χούφτα αμούστακων παλληκαριών, έμελλε να γράψει την εποποιία της ΕΟΚΑ, καταφέρνοντας να μεταλαμπαδεύσει τη φλόγα της Λευτεριάς, της Αυτοδιάθεσης και της Ένωσης σε ολόκληρο τον Κυπριακό Ελληνισμό.

“Πρώτη τ’ Απρίλη Βρετανέ κι όλους αν μας σκοτώσεις, τη Ρωμιοσύνη απ’ το νησί δεν θα την ξεριζώσεις, ετούτη η γη είν’ Ελληνική, ξέρει να πολεμά, και μέσ’ από τις στάχτες της να ξεπηδά ξανά..”
Στίχοι Τραγουδιού “Πρώτη τ’ Απρίλη”

Οι πρώτες εκρήξεις δεν αργούν να ταράξουν το νησί. Κυβερνητικές, παραγωγικές, αστυνομικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα και Αμμόχωστο γίνονται στόχοι και δέχονται ισχυρές βομβιστικές επιθέσεις από τα μέλη της ΕΟΚΑ. Η Οργάνωση, ξεκινά κι επίσημα τη δράση της. Ο Αγώνας για την αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού είναι πλέον γεγονός. Οι επιτυχίες θα επισκιαστούν, μα παράλληλα ο Αγώνας θα θεμελιωθεί, από το χαμό του πρώτου ήρωα της ΕΟΚΑ, Μόδεστου Παντελή, κατά τη διάρκεια αποκοπής ηλεκτρικών καλωδίων. Την ίδια μέρα, η προκήρυξη του Αρχηγού της ΕΟΚΑ Γεωργίου Γρίβα Διγενή, στέλνει το μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση και καλεί όλους τους Έλληνες στον αγώνα για τη λευτεριά της Κύπρου.

Ίδρυση και δράση της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών)

Οι συνεχείς αρνητικές απαντήσεις της Βρετανικής Κυβέρνησης για Αυτοδιάθεση και Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, με αποκορύφωμα το “Ουδέποτε” του τότε υφυπουργού Αποικιών Χένρυ Χόπκινσον, οδήγησαν μια δωδεκαμελής Επιτροπή στην Αθήνα για να αποφασίσει την έναρξη του Αγώνα, με Αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα, εμπειροπόλεμο αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος είχε ήδη πολεμήσει στη Μ.Ασία και το αλβανικό μέτωπο. Η ΕΟΚΑ θα προκαλέσει τον πανικό των Αγγλων, με αποτέλεσμα την αλλαγή κυβερνήτη και την έλευση του Χάρντινγκ στις 3 Οκτωβρίου 1955, ο οποίος κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο νησί, εφαρμόζοντας αυστηρά μέτρα και κυρώσεις. Παρόλα αυτά, ο Διγενής και τα παλληκάρια του δεν θα λυγίσουν.

Η ίδρυση της ΑΝΕ (Αλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ), της ΠΕΚΑ και της ΠΕΟΝ από το Διγενή θα λειτουργήσει καταλυτικά για την εξάπλωση του Αγώνα σε όλο το νησί. Η βαρβαρότητα των Βρετανών, δεν θα κάμψει το αγωνιστικό φρόνημα και το πείσμα του λαού για Λευτεριά και υλοποίηση του προαιώνιου πόθου του, της Ένωσης με την Μάνα Ελλάδα.

Δυστυχώς, πολλοί προσπάθησαν να υποσκάψουν και να διαλύσουν τον Αγώνα. Πάσης φύσεως προδότες βοηθούσαν τους Άγγλους δίνοντας πληροφορίες για αγωνιστές, κρυσφήγετα, κρύπτες όπλων κτλ. Η ηγεσία του κομμουνιστικού ΑΚΕΛ σε ανακοίνωσή της είχε αποκαλέσει τα μέλη της ΕΟΚΑ “τραμπούκους, δυναμιτιστές και ψευτοδιγενήδες”. Βρετανοί στρατιωτικοί συνεργάστηκαν με Τούρκους επικουρικούς αστυνομικούς προς καταπολέμηση της ΕΟΚΑ. Παράλληλα οι Τούρκοι ίδρυσαν την τρομοκρατική οργάνωση Volkan και εν συνεχεία αυτής, την ΤΜΤ.

Σήμερα, πολλοί είναι που αμφισβητούν και βεβηλώνουν την μνήμη αυτών που έβαλαν την Πατρίδα πάνω από την ίδια τη ζωή τους. Όλως τυχαίως, η στάση τους απέναντι στον αγώνα της ΕΟΚΑ συνοδεύεται με μια συγκεκριμένη θέση στο Κυπριακό πρόβλημα, αυτή της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις, καιροσκόπων οι οποίοι πότε παρίστανται σε μνημόσυνα ηρώων και πότε δειπνίζουν με τον κατακτητή. Αντιθέτως, οι νοσταλγοί του θρυλικού αυτού αγώνα, ως θαυμαστές του Ενωτικού Κινήματος, καθρεφτίζουν μια διαφορετική στάση, μια στάση επιμονής και ανελαστικότητας ως προς τη διεκδίκηση των δικαίων μας.

Ελάχιστος φόρος τιμής στα παλληκάρια που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για Ένωση, τον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, τον Κυριάκο Μάτση και όλους τους υπόλοιπους, είναι η διαφύλαξη της μνήμης και του ιερού σκοπού του αγώνα τους. Όσο ζούμε εμείς, τα παιδιά και τα εγγόνια μας, η θυσία τους για μια Κύπρο Ελεύθερη και Ελληνική ουδέποτε θα πάει χαμένη.

Το οφείλουμε ως νέα γενιά! Οφείλουμε να συνεχίσουμε τον Αγώνα, ακολουθώντας τα χνάρια που χάραξαν οι Έλληνες της Κύπρου πρόγονοί μας, κατά τους Εθνικούς Αγώνας το 1821, το 1912-13, το 1940, σε όλους για την Ένωση της Κύπρου μετά της Μητρός Ελλάδος. Τον συνέχισε και τον ανύψωσε στο υπέρτατο χρέος η ΕΟΚΑ. Εκκρεμεί, βέβαια, η επιτέλεση του καθήκοντος, που εκείνη όρισε στους απόγονούς της, στις σημερινές γενιές Ελλήνων της Κύπρου, σε εμάς.

Ποιοί και πότε θα συνεχίζουν τον αγώνα μας αναρωτιέται ο Γρηγόρης… Η νεολαία! Όπως και το ’55, που ο Αυξεντίου στήριζε πολλά στον ρόλο της νεολαίας στον Αγώνα, έτσι και σήμερα. Φωνάζει, απ’ τα μαρμαρένια αλώνια της τιμής και του χρέους, ο Γρηγόρης. Φωνάζει να μπει η νεολαία μπροστάρης στον Αγώνα! Δεν δύναται η Ελληνική νεολαία της Κύπρου να είναι σκλαβωμένη στον νεο-ραγιαδισμό, δεν αρμόζει και δεν χωράει στην ιστορία που έλαβε στα χέρια χέρια της, συνεχίζει ο Γρηγόρης. Μα θα ξεσηκωθεί, θα εκπληρώσει το χρέος της, ΠΡΈΠΕΙ, με αυτό το “ΠΡΈΠΕΙ” που οι μανάδες μας μετέφρασαν σε “ΧΑΛΆΛΙ” κατά τον Αγώνα, συλλογίζεται ο Ήρωας. Αυτό μάχονται, με νύχια και με δόντια, ν’ αποτρέψουν και ν’ αποφύγουν οι εκάστοτε, έχοντες αλλότριους σκοπούς, ενάντιους στον Ελληνισμό, μηχανευόμενοι.

«Το ελληνικό Γένος αν σώθηκε ως τα σήμερα το χρωστάει στο θάμα. Στην ακοίμητη σπίθα που καίει μέσα στα σωθικά της Ελλάδας… Πετάχτηκε σήμερα στην Κύπρο [η σπίθα]. Η Κύπρος δεν είναι μια λεπτομέρεια, ένα απλό νησί στην άκρα της Μεσόγειος Θάλασσας. Έχει γίνει το μοιρόγραφτο κέντρο όπου παίζεται η ηθική αξία του ανθρώπου. Πάλι οι φρόνιμοι, οι λιγόπιστοι, δίνουν νηφάλιες, πολύ λογικές συμβουλές. Πώς μπορεί, λένε, μια σπίθα φως να τα βάλει με τόσο παντοδύναμο σκοτάδι; Όμως ο αληθινός άνδρας δεν απελπίζεται. Ξέρει αυτός πως στον άτιμο, αλλοπρόσαλλο τούτο κόσμο ζουν, ας είναι και σε λιγοστά στήθια, μερικές θεμελιακές αρχές, θυγατέρες του ανθρώπου, που αυτός τις έπλασε με ιδρώτα, αίμα και κλάματα, κι είναι αθάνατες. Οι περισσότερες γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Δυό οι πιο τρανές: Η ελευθερία κι η αξιοπρέπεια του ανθρώπου»…
Νίκος Καζαντζάκης