Στις 13 Οκτωβρίου 1904, Ο Μακεδονομάχος Παύλος Μελάς πέφτει νεκρός από μια σφαίρα στη μέση, κατά τη διάρκεια μία Οθωμανικής ενέδρας στο χωριό Στάτιστα.
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1870, στην Μασσαλία της Γαλλίας. Από μικρή ηλικία ξεχώριζε από τα υπόλοιπα αδέρφια του, κυρίως για τη καλοσύνη του και για το ενδιαφέρον προς τους συνανθρώπους του. Το Ιδιαίτερο ενδιαφέρον που είχε προς τους καταπιεσμένους συνανθρώπους του ήταν εμφανές καθώς μεγαλώνοντας, συνείσφερε και ενίσχυε διαρκώς όποια φιλανθρωπική και εθνική οργάνωση μπορούσε.
Από μικρή ηλικία, ο Παύλος άκουγε ιστορίες του ‘21 απ’ τον πατέρα του και η αγάπη του προς την πατρίδα όλο και μεγάλωνε. Ο πόθος του για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων όπου και καταγόταν, όλο και φούντωνε περισσότερο. Το 1885 όταν ήταν τελειόφοιτος γυμνασίου, ζούσε τα γεγονότα με τόσο μεγάλο πάθος που σχεδίαζε να καταταγεί εθελοντής στον ελληνικό στρατό για να πολεμήσει στον ελληνοτουρκικό πόλεμο, όμως αυτό δεν έγινε ποτέ αφού τον απέτρεψε ένα σπάσιμο του ποδιού του.
Το 1886, ο Παύλος Μελάς, άδραξε την ευκαιρία για εισαγωγικές εξετάσεις στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (ΣΣΕ). Στο προσωπικό του σημειωματάριο, λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις, γράφει: “Επιλέγων το στάδιο αυτό, δεν υπάκουσα παρά εις μίαν ιδέαν, να φανώ χρήσιμος εις τον πλησίον και εις τον τόπον μου … Αυτή είναι όλη μου η φιλοδοξία και, όπως κάθε καλός στρατιώτης, θέλω να υπηρετήσω την Πατρίδα μου και δι’ αυτήν να αποθάνω. Καμία δυσκολία δεν θα με σταματήσει … Δεν θα υποχωρήσω ποτέ προ των εμποδίων. Προς το παρόν, άλλωστε, δεν θα υποστώ εις την Στρατιωτικήν Σχολήν, παρά πειθαρχία, ολίγον σκληρά, και μερικές στερήσεις”
Κατά την φοίτηση του στην ΣΣΕ, γνώρισε την Ναταλία Δραγούμη, αδελφή του πολιτικού Ίων Δραγούμη, την οποία και παντρεύτηκε τον Οκτώβριο του 1892. Στα μέσα του 1894 μάλιστα, γεννήθηκε και το πρώτο τους παιδί, ο Μιχαήλ.
Τον Αύγουστο του 1891 αποφοίτησε από τη ΣΣΕ ως Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Τους πρώτους τρεις μήνες, επέλεξε να τους υπηρετήσει ως απλός στρατιώτης σε μονάδα πυροβολικού, αφού πίστευε πως για να γίνεις ένας σωστός διοικητής κάποια μέρα, χρειάζεται να γνωρίζεις τα πάντα και οι στρατιώτες σου να ξέρουν πως είσαι εξίσου καλός. Με τον χαρακτήρα που τον διακατείχε, οι στρατιώτες του, τον εμπιστεύονταν τόσο πολύ που κάποιοι τον φώναζαν ‘πατέρα’.
Το 1897, η πυροβολαρχία του πρίγκιπα Νικολάου, στην οποία υπηρετεί ο Παύλος Μελάς, διατάζεται ν΄ αναχωρήσει για τη Λάρισα. Με την άφιξή τους στη Λάρισα τρεις μέρες μετά, ο Παύλος γράφει στη γυναίκα του: “… Είμαι ευτυχής μόνον μέ τήν ιδέαν ότι είμεθα εδώ διά νά υπερασπίσωμεν την πατρίδα…”. Αυτή η πρώτη του μάχη, έμελλε να ήταν απογοητευτική για τον ίδιο. Η εκκένωση της Λάρισας, η υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού και το μήνυμα ανακωχής τον αρρώστησαν στην κυριολεξία. Επέστρεψε για ανάρρωση στην Αθήνα, αλλά πριν προλάβει να επανενταχθεί καλά καλά στο μέτωπο, αναγκάστηκε να επιστρέψει πίσω αφού ο άρρωστος πατέρας του, είχε αποβιώσει.
Ο Παύλος Μελάς, ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1904, μαζί με τους λοχαγούς Αλέξανδρο Κοντούλη και Αναστάσιο Παπούλα και τον ανθυπολοχαγό Γεώργιο Κολοκοτρώνη για μυστική αποστολή στη Μακεδονία. Η κυβέρνηση Θεοτόκη αποφάσισε να τους παραχωρήσει ψεύτικα διαβατήρια για τους σκοπούς της αποστολής και έτσι “γεννήθηκε” ο Καπετάν Μίκης Ζέζας. Η επιλογή έγινε προς τιμήν των παιδιών του Μιχαήλ(Μίκης) και Ζωής (Ζέζα).
Οι αξιωματικοί περιφέρονταν από χωριό σε χωριό, εμψυχώνοντας τους Έλληνες της περιοχής, ενώ ενισχύθηκαν και από μακεδόνες αγωνιστές. Τέλος Μαρτίου, ο Ίωνας Δραγούμης, που υπηρετούσε ως υποπρόξενος στο Μοναστήρι, έστειλε επιστολή προς τον Μελά, για να τον ενημερώσει ότι οι κινήσεις τους έγιναν αντιληπτές από τούρκους της περιοχής. Αρχικά, προφανώς αγανακτισμένος, ο Παύλος αρνήθηκε να υπακούσει τις εντολές, αλλά τελικά με ο Κοντούλης τον έπεισε να επιστρέψουν σε ελληνικό έδαφος, αφού μπορεί να έθεταν σε κίνδυνο ολόκληρη την επιχείρηση.
Ο Ζέζας τον Ιούλιο επέστρεψε στη Δυτική Μακεδονία και μετά από συνεννόηση με ελληνικά στοιχεία αποφάσισε την συγκρότηση ένοπλων σωμάτων στη Δυτική Μακεδονία, με στρατολόγηση ντόπιων ελληνόπουλων και εξασφάλιση όπλων από τις αθηναϊκές οργανώσει. Μέσα του ίδιου Αυγούστου πήρε τετράμηνη άδεια από το στράτευμα και ανέλαβε και επίσημα την αρχηγία του Μακεδονικού Αγώνα από την Καστοριά μέχρι το Μοναστήρι. Έτσι στις 28 Αυγούστου, συνοδευόμενος από Μακεδόνες, Λάκωνες και Κρήτες, διάβηκαν τα σύνορα και στα μέσα Σεπτεμβρίου στρατοπέδευσε στη Καστοριά.
Στις 13 Οκτωβρίου λοιπόν, οι Μακεδονομάχοι καθώς έκαναν στάση στο χωριό Στάτιστα, περικυκλώθηκαν από οθωμανικό απόσπασμα 150 ανδρών, έπειτα από αίτημα του Βούλγαρου αρχικομιτατζή Μήτρου Βλάχου, ο οποίος ήθελε να τους βγάλει από τη μέση.
Στις συμπλοκές που ακολούθησαν ο Μελάς τραυματίστηκε από σφαίρα στη μέση. Το μεγαλείο του Παύλου Μελά φάνηκε για ακόμα μια φορά, όταν ζήτησε από τον οπλαρχηγό Πύρζα να δώσει τον σταυρό του στην γυναίκα του και το τουφέκι του στο Μίκη, δείχνοντας έτσι πως το καθήκον του το είχε εκπληρώσει. Η θυσία του Παύλου Μελά σήμανε την ουσιαστική αρχή του Μακεδονικού Αγώνα και κατ’ επέκταση την απαρχή των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-13.
Ως Μέτωπο Κυπρίων Φοιτητών, νιώθουμε την ανάγκη να διατυμπανίσουμε την ιστορία του Παύλου Μελά, αφού όχι δεν είναι όσο γνωστή θα έπρεπε να ήταν την σήμερον ημέρα. Η ιστορία του Παύλου Μελά, θα έπρεπε όχι μόνο να διδάσκεται στα σχολεία μας, αλλά να υμνείτε από την κοινωνία μας. Ειδικά στις εποχές που ζούμε, εάν ο κόσμος γνώριζε τις θυσίες των μακεδονομάχων, που αγωνίσθηκαν για την υπεράσπιση της πατρίδας τους, δεν θα είχε τόσο απαθές ρόλο στα τεκταινόμενα του ξεπουλήματος των Πρεσπών.
“ Σε κλαίει ο λαός. Πάντα χλωρό να σειέται το χορτάρι
Κωστής Παλαμάς
Στον τόπο, που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλληκάρι.
Πανάλαφρος ο ύπνος σου του Απρίλη τα πουλιά
Σαν του σπιτιού σου να τ’ ακούς λογάκια και φιλιά,
Και να σου φτάνουν του χειμώνα οι καταρράχτες,
Σαν τουφεκιού αστραπόβροντα και σαν πολέμου κράχτες.
Πλατειά του ονείρου μας η γη και απόμακρη. Και γέρνεις
Εκεί και σβεις γοργά.
[…] Ιερή στιγμή.
Σαν πιο πλατειά τη δείχνεις, και τη φέρνεις
Σαν πιο κοντά!»
Γραφείο Τύπου Μετώπου Κ.Φ. Η.Β
